Historia
organów Andreasa
Hildebrandta w kościele farnym
pw. św. Bartłomieja w Pasłęku
ca. 1550 - stary pozytyw z kościoła św.
Bartłomieja zostaje sprzedany organiście z
Elbląga
1580 - zainstalowanie
nowego pozytywu w kościele
1597 - budowa nowych organów przez
organmistrza Joachima Zickermanna z
Królewca oraz rzeźbiarza Asmana Moellera
z Lubeki, szafę organową maluje i złoci Włoch
Alexander Daurin (Darin)
1717-1719 - budowa nowych organów przez
Andreasa Hildebrandta z Gdańska (był to pierwszy
tak duży instrument
z jego warsztatu), przy współpracy
elbląskiego rzeźbiarza,
z wykorzystaniem niektórych części
starych organów z 1597 r.
Instrument został
ustawiony w dwóch niezależnych szafach
organowych w taki sposób, iż w szafie
południowej miejsce znalazł mechanizm obu sekcji
manuałowych, w północnej zaś obie sekcje
pedałowe. Podobne rozwiązanie Hildebrandt znał
z kościoła św. Trójcy w Gdańsku, dla
którego kaplicy św. Anny
w 1710 r. budował nowe organy. Główne
organy kościoła
św. Trójcy, których trzon
pochodził jeszcze z XVII w., posiadały dwie
ustawione obok siebie szafy organowe, z
których jedna - dodana w 1703 r. -
zawierała wyłącznie rejestry pedałowe.
28. maj 1719 (Zielone Świątki) - poświęcenie
nowych organów
24. kwiecień 1750 - podpisanie umowy na
demontaż, naprawę
i powtórne zainstalowanie organów
w kościele (w związku
z pracami budowlanymi w kościele św.
Bartłomieja)
z uprzywilejowanym organmistrzem Christophem
Heinrichem Obuchem
4. kwiecień 1752 - ukończenie przez Christopha
Heinricha Obucha prac przy organach
25. lipiec 1783 - kosztorys Christopha Heinricha
Obucha na kolejną renowację organów
koniec roku 1784 - ukończenie proponowanych w
1783 r. prac
połowa roku 1806 - naprawa organów
zrealizowana przez Johanna Friedricha Frosta
1. sierpień 1861 - podpisanie umowy z
organmistrzem G. (Georgiem?) Zieglerem z
Malborka na naprawę organów,
w Oberwerku Salicional 4' zostaje przerobiony na
głos 8' poprzez dodanie nowych piszczałek w
oktawie basowej, zainstalowany zostaje drewniany
głos Lieblich Gedacktflöte 16', rejestry
Kurtzflöte 8' oraz Sesquialtera 2fach
zostają usunięte; całe organy, które do
tej pory nastrojone były w Chorton, zostają
nastrojone
o pół tonu niżej poprzez inne
podwieszenie traktury, zainstalowane zostaje
także nieistniejące pierwotnie w organach
połączenie obu manuałów; oryginalne
tabliczki z nazwami rejestrów
zostają zaklejone nowymi (wykonanymi na
czerwonym safianie ze złotymi literami)
29. grudzień 1864 - kantor Grabowski wymienia w
liście do superintendenta brakujące piszczałki
organów: w manuale D i F
w głosie Trompet 8', H w głosie Octaf 2' oraz Es
w głosie Rohr Flöte 4'; w Oberwerku Es w
głosie Principal 4'; w pedale Cis
w głosie Trompet 8' oraz Cis w głosie Schalmey
4'
1881 - przebudowa organów zrealizowana
przez organmistrza Augusta Terletzkiego: budowa
nowych klawiatur o zasięgu C-f''' (zasięg
wiatrownic pozostał niezmieniony, zaś dodatkowy
klawisze były nieme), rejestr Vox humana 8'
zostaje zastąpiony głosem Geigenprinzipal 8',
głos Schalmose 8' zostaje usunięty, dyszkanty
rejestrów Viola di Gamba 8', Salicional
8' oraz część mikstury zostają wykonane od nowa
po roku 1881 - następca Terletzkiego, Wittek z
Elbląga, przeprowadza regularne strojenia i
opiekuje się organami
1928-1919 - pneumatyzacja i przebudowa
organów wykonana przez firmę Sauer z
Frankfurtu nad Odrą, z zachowaniem starych
piszczałek oraz wiatrownic Hauptwerku i
Oberwerku
W ostatnich dniach II wojny światowej organy
zostały częściowo rozszabrowane, następnie
między 1950 i 1975 r. uzupełnione piszczałkami
cynkowymi wykonanymi przez polskie firmy
organmistrzowskie. W wyniku tych prac organy
stały się sprawne, ale także rozwarstwione
pod względem stylistycznym
i brzmieniowym.
Silne zabrudzenie, zbutwienie części
skórzanych, brak regularnej opieki nad
instrumentem oraz nieprofesjonalne próby
naprawy sprawiły, iż organy stały
się praktycznie nieme.
Konieczność przeprowadzenia remontu wynikała
z bezpośredniego zagrożenie statyki
organów, całkowitej niesprawności
mechanizmu, materiałowej i brzmieniowej
niejednolitości głosów oraz zaatakowania
obiektu przez drewnojady.
W roku 2009 opracowano ekspertyzę
konserwatorską, powołano komisję organową i
zaangażowano konsultantów z Polski
i z Niemiec (ekspertów działających
w stowarzyszeniu Baltisches Orgel Centrum
e.V. w Stralsundzie oraz w Akademii Muzycznej
im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w
Łodzi). Przeprowadzono wstępne badania
porównawczne na innych zachowanych
jeszcze częściowo XVIII-wiecznych organach
Andreasa Hildebrandta
i jego uczniów.
Po zatwierdzeniu zakresów prac oraz
wybranych firm w urzędzie konserwatorskim,
przystąpiono do organizacji funduszy.
W roku 2010 przeprowadzono I etap prac przy
organach polegający na całkowitej renowacji
prospektu organowego
i miechów, jak również demontażu
oraz szczegółowej dokumentacji wnętrza
instrumentu. W 2011 roku przeprowadzono II etap
polegający na pierwszych pracach związanych z
konserwacją i rekonstrukcją wnętrza
organów. W 2012 r. zrealizowano etap III,
natomiast w 2013 r. etap IV - finalizujący
projekt.
Dzięki ogromnemu wsparciu fundacji
Hermann-Reemtsma- Stiftung z Hamburga udało się
powierzyć projekt renowacji warsztatowi
wybitnego restauratora organów Kristiana
Wegscheidera z Drezna, który prace
wykonuje wspólnie
z warsztatem młodego polskiego organmistrza
Szymona Januszkiewicza.
Stół gry
organów, stan po renowacji.
» dalej
|
